کريشي ، يک شاخه ي تخصصي از سوزن دوزي است در هنر سوزن دوزي بلوچ نوعي قلاب بافي وجود دارد که به کُرَيشي(KORYSHI) معروف است . کريشي در سرزمين بلوچستان بسيار شناخته شده است اما براي کساني که براي اولين بار است که اين عنوان را مي شنوند يا مي خوانند در ادامه مطلب به طور مفصل توضيح داده ام…

سوزن دوزي يکي از هنرها و دست‌آفرينه‌هاي سيستان و بلوچستان است که با ظرافت دستان زن بلوچ و پشتکار مداوم آنان خلق مي‌شود و عشق را به معناي واقعي نشان مي‌دهد.

بدون ترديد سوزن دوزي بلوچ را بايد در زمره يکي از اصيلترين و جالب ترين صنايع دستي کشور بحساب آورد. اين صنعت که در آن ذوق و خلاقيت زنان سوزن دوز بصورت طرحهاي سنتي محلي که بيانگر خصوصيات و ويژگيهاي هر منطقه است ، امروزه در ميان صنايع هنري و سنتي کشور مقام بسيار والايي دارد. در مناطق شهري و روستائي بلوچستان کمتر زن يا دختري را ميتوان يافت که با اين هنر اصيل و ارزنده آشنائي نداشته باشد.

اصولا سوزندوزي آنچنان با زندگي زن بلوچ آميختگي يافته که وقتي درصدد يافتن منشا و مبدا آن برآئيم در اين کار توفيق چنداني نخواهيم يافت زيرا هر دختر بلوچ از سنين کودکي ، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به خانه داري موظف به فرا گرفتن سوزن دوزي نيز هست و به سبب دخالتي که سليقه هاي گوناگون در سوزن دوزي دارد ميتوان طرحها و نقشهاي متنوع و اصيل سوزندوزي را در منطقه ي بلوچستان مشاهده نمود.

در سرزمين سيستان و بلوچستان بانوان اين منطقه نوعي قلاب بافي مخصوص را انجام مي دهند که در نهايت منجر به توليد محصولي به نام کُريشي بلوچي مي شود اگر درمورد کُريشي به قدري تعمل کنيم آنرا همان فکر ذهنيات(خلاقيت) مي يابيم که زن بلوچ با بهره گيري از روحيه بي غل وغش خود که مي توان آن را به دور از همه ناخالصي هاي جامعه دانست به خوبي وبه زيبايي ، آن جاذبه ها وآن سنبلها را که به ذهنش خطور مي کند و آنها رادردل طبيعت به خوبي حس مي کند به عنوان هنر خود که رابطه¬ي تنگاتنکي با طبيعت دارد را به اطرافيان نمايان مي کند.
تعريف کريشی:
کريشي عنوان يکي از هنرهاي زنان بلوچ هست که مانند همه ي هنرهاي ديگر اين سرزمين دلنشين و زيباست. کريشي يک نوع قلاب بافي مخصوص بلوچستان هست که بوسيله سوزن کريشي (ميل قلاب بافي نمره 11و12 و اندازه نوک 0.7 ميلي متر) و انواع مليله ، منجوق ، مهره ، و کاموا بسيار ظريف بافته مي شود و براي تزئين لباس ، روسري ، چادر ، شال ، روميزي و… استفاده مي شود. البته سوزن کریشی شماره و اندازه های مختلفی دارد من شماره هایی رو ذکر کردم که بیشتر استفاده می شود.

تلفظ صحیح کریشی: کُرَیشی (koryshi)

ملزومات کریشی:
عبارتند از: سوزن کُریشی ، مهره ، کاموا ، انواع پارچه ، نخ خیاطی ، سوزن خیاطی

سوزن کریشی: یک نوع سوزن قلاب بافی ساخت ژاپن هست که به سوزن کُریشی در بلوچستان معروف هست شماره این سوزن 11 و اندازه نوک خم شده این سوزن هفت دهم میلی متر(0.7) هست. البته سوزن کُریشی اندازه ها و مدل های دیگری هم دارد ولی سوزنی که ذکر شد بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.

مهره(مهرگ) ، منجوق ، ملیله

مهره: انواع مهره و ملیله و منجوق را میتوان در کریشی استفاده کرد ولی رایج ترین مهره ای که استفاده می شود مهره دوبی نام دارد و می توان گفت که در همه ی طرح های کریشی از این مهره استفاده می شود در کریشی از اشکال مختلفی مانند ستاره ، قلب ، دایره ، حلال ماه و… نیز استفاده می شود که ازجنس پلاستیک فشرده و آماده شده هستند. یک مدل مهره هم استفاده می شود که از جنس شیشه نیست و در بلوچستان به مهره قدیمی معروف هست ولی جنس مهره دوبی شیشه هست و کیفیت بالاتری دارد.

بهترین مهره یا ملیله برای کریشی مهره دبی(دوبی) هست که گران قیمت ترین مهره هم هست و کیفیت آن خیلی بالا و برای کریشی بهترینه و از لحاظ زیبایی و درخشش هم عالیه چونکه از جنس شیشه با کیفیت هست و احتمال شکسته شدن این مهره خیلی خیلی کمه.
در تصاویر زیر نمونه مهره ها و … را مشاهده می کنید

کاموا و نخ پلی استر( سن ) sen

کاموا:
براي انجام کُريشي بايد از کاموا استفاده کرد نوع کاموا کريشي با کاموايي که براي بافتني هاي ديگر استفاده مي شود فرق دارد کاموايي که در کريشي استفاده ميشود خيلي نازکتر است .
در کریشی بر حسب‌امکانات و سلیقه از کاموا یا نخ‌ دمسه (D.M.C‎) یا از کامواهای پاکستانی‌ استفاده‌ می شود.

نخ سن یا پلی استر

قبلا برای کریشی فقط از انواع کاموا استفاده می شد ولی امروزه در بعضی از مدل های جدید کریشی بلوچی از نخ پلی استر که در بوچستان به سِن sen معروف است استفاده می شود این نخ مقاومت و زیبایی بیشتری دارد ولی در خیلی از مدل های کریشی نمی شود از سن استفاده کرد و فقط با کاموا زیبا می شوند از سن فقط در بعضی مدل های جدید استفاده می شود.

در تصاویر زیر نمونه کاموا و نخ پلی استر(سن) در کریشی استفاده می شود را مشاهده می کنید.

پارچه

پارچه: کریشی را می توان بر روی هر نوع پارچه ای انجام داد در بلوچستان بیشتر بر روی روسری و لباس بلوچی کریشی انجام می شود ولی می توان کریشی را روی انواع پارچه و روسری و شال و لباس و حتی پرده انجام داد. که اخیرا از کریشی این بافتنی اصیل و زیبا و انعطاف پذیر بلوچی دست سازه های بسیار زیبایی ساخته می شود که در سایت ما نمونه های زیادی موجود هست برای دیدن دست سازهای کریشی اینجا کلیک کن .

نخ و سوزن خیاطی

نخ و سوزن خیاطی: نخ و سوزن خیاطی همان نخ و سوزن معمولی خیاطی و از ابزارهای کمکی در کریشی هستند و می توان این دو را با ابزار های دیگر طبق امکانات و خلاقیت فرد جایگزین کرد مثلا بجای سوزن خیاطی از رشته سیم مسی استفاده کرد. سوزن و نخی که برای کریشی استفاده می شود باید به اندازه ای باشد که بتوان آن را راحت از سوراخ بسیار کوچک مهره ها رد کرد. از نخ و سوزن در کریشی فقط برای نخ کردن مهره ها استفاده می شود و از نخ خیاطی نیز برای انتقال مهره های نخ شده به کاموا استفاده می شود

یه خبر خوب

بزودی در سایت کریشی دات کام روش جدید کریشی رو آموزش می دهم که بدون استفاده از سوزن بافتنی کریشی هست و فقط از سوزن خیاطی یا سوزن مخصوص سوزندوزی استفاده می شود که می توان با این روش مدل های بسیار زیبایی رو خلق کرد که با کریشی سنتی نمی شود این مدل ها را بافت ،

منتظر آموزش های جدید ما باشید مطمئنم شگفت زده خواهی شد.

تصاویر زیر نمونه نخ و سوزن مورد استفاده در کریشی هستند

طرح و علاقه

در کريشي از رنگها و طرح هاي زيادي استفاده مي شود که نوع رنگ بندي و طرح کريشي با نوع سوزن دوزي و رنگ آن در اکثر مدل ها هماهنگ است و اين هماهنگي هم در روسري بلوچي و هم در لباس زنانه بلوچي ديده مي شود.

کريشي دقت و سرعت دست زيادي را مي خواهد تا بتوان يک بافتني خوب کريشي انجام داد افرادي که در کريشي حرفه اي هستند و با دقت و سرعت زيادي کريشي رو انجام ميدهند مي توانند يک روسري بلوچي را در طول يک روز کامل کريشي کنند. ولي براي افراد تازه کار همان روسري ممکن است تا دو يا سه هفته طول بکشد تا تمام شود . براي انجام درست کريشي بايد تمرین های زیادی انجام داد و تجربه کسب کرد تا دست عادت کند البته خیلی سخت نیست و با یکم تمرین زود یاد گرفته می شود ولی اگر بخواهی حرفه ای باشی نیاز به زمان دارد و اینکه چقدر به کریشی علاقه داشته باشی و اگر علاقه داشته باشی توی کمتر از یک هفته تمرین خودت می تونی روسری خودت رو کریشی کنی .

کاربرد کريشی :

کُريشي هيچ محدوديتي ندارد و تا نهايت خلاقيت آدم مي رود در سطح بلوچستان کريشي بيشتر در تزئين روسري بلوچي و چادر و بعد لباس بلوچي(فقط لباس زنانه ) استفاده مي شود.

کريشي بيشتر در تزئين روسري و چادر کاربرد دارد به اين شکل که براي محکم شدن و دوام بيشتر چادر و روسري و هم براي زيباتر شدن آن ها دورتا دور روسري يا چادر کريشي مي شود با انجام اين کار جداي از زيبايي و جلوه اي که روسري يا چادر به خود مي گيرد باعث مي شود که ديگر روسري نخ به نخ نشود و
تاروپود آن باز نشود و هم اينکه در چهار طرف هميشه صاف و زيبا بماند و هم اينکه با کريشي ميتوان جاي سر را مشخص کرد و هميشه روسري يا چادر را از جاي مشخص شده با کريشي روي سر گذاشت و يا پوشيد.

از کريشي در لباس بلوچي نيز استفاده مي شود به اين صورت که همه ي لبه هاي لباس زنانه بلوچي کريشي مي شود که هدف از اين کار هم زيبايي و هم دوام لباس و افزايش طول عمر لباس هست به همين دليل هست که لباس هاي زنانه و روسري و چادر بلوچي طول عمر خيلي زيادي دارند و به ندرت پيش مي آيد که نخ به
نخ يا خراب شوند.

در زمان هاي خيلي دور هدف اصلي از کريشي دوام روسري و لباس بوده و بعد زيبايي ولي در زمان حال هدف اصلي زيبايي و بعد در کنار زيبايي دوام روسري و چادر و لباس مد نظر هست گرچه انجام کريشي برروي هر نوع پاچه اي خود به خود باعث دوام و زيبايي آن پارچه خواهد شد يعني کريشي هميشه زيبايي و
کيفيت پارچه را افزايش داده و باعث طول عمر بيشتر پارچه مي شود.

در زمان حال با کمي خلاقيت مي توان از کريشي و سوزن دوزي بلوچي در هر نوع لباس و پارچه اي در سرتاسر ايران استفاده کرد حتي در مانتو و لباس مجلسي و شال و … شما ميتوانيد با انجام کريشي برروي لباس هاي خود هم آن ها را زيباتر کنيد وهم مدت طولاني تري از آنها استفاده کنيد.

در تصاویر زیر نمونه هایی از کاربرد کریشی در لباسهای بلوچ را می بینید برای دیدن عکس ها در اندازه بزرگ روی تصاویر کلیک کن

روی تصاویر بزن